درجه بندی زخم بستر

درجه بندی زخم بستر

تعریف زخم بستر

زخم بستر یا زخم فشاری نوعی آسیب موضعی به پوست و بافت‌های زیرین آن است که عمدتاً به دلیل فشار طولانی‌مدت روی پوست ایجاد می‌شوند. این زخم معمولاً روی پوستی ایجاد می‌شود که یک برجستگی استخوانی را می‌پوشاند.

شدت زخم فشاری می‌تواند از تغییر رنگ پوست تا زخم باز که استخوان یا ماهیچه زیرین را در معرض دید قرار می‌دهد، متغیر باشد.

علت ایجاد زخم فشاری

علت مستقیم:

• فشار
• بی‌حرکتی و فلجی
• نیروی برشی
• اصطکاک
• از دست دادن حس

علت غیر‌مستقیم:

• سنین بالای ۷۰ سال – احتمال ایجاد پوست شکننده و مشکلات حرکتی در افراد مسن بیشتر است.
• بی‌اختیاری ادرار و مدفوع – پوست در معرض ادرار یا مدفوع، بیشتر مستعد تحریک و آسیب است.
• سوء‌تغذیه – منجر به خون‌رسانی ضعیف، نازک شدن پوست و سپس شکننده‌تر شدن پوست می‌گردد.
• چاقی – اضافه‌ وزن در افراد بی‌تحرک که محدود به نشستن یا دراز کشیدن هستند، می‌تواند فشار بیشتری بر مویرگ‌ها وارد کند. درنتیجه خون‌رسانی به پوست کاهش می‌یابد.
• اختلالات گردش خون – منجر به کاهش جریان خون در برخی مناطق پوست می‌شود.
• سیگار کشیدن – جریان خون را در پوست کاهش می‌دهد و در ترکیب با کاهش تحرک، می‌تواند منجر به زخم‌های فشاری شود. ترمیم زخم‌های فشاری در افرادی که سیگار می‌کشند، روند کندتری دارد.
• بیماری‎های مزمن که می‌توانند گردش خون یا تحرک را محدود کنند، مانند:
  • دیابت
  • آترواسکلروز (سخت شدن رگ‌ها)
  • نارسایی قلبی
  • نارسایی کلیه
  • آلزایمر
  • بیماری پارکینسون
  • اسکلروز چندگانه (بیماری ام اس)

نواحی رایج در زخم بستر

نواحی زخم‌های فشاری در افرادی که در بستر هستند:

• پشت یا کناره‌های سر
• لبه‌های گوش
• شانه‌ها یا تیغه‌های شانه
• مفصل ران
• پایین کمر یا دنبالچه
• پشت یا کناره‌های زانو
• پاشنه، مچ و انگشتان پا

نواحی زخم‌های فشاری در افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند:

• دنبالچه یا باسن
• تیغه‌های شانه و ستون فقرات
• پشت بازوها و پاها، نواحی که روی صندلی قرار می‌گیرند.

درجه بندی زخم بستر (زخم فشاری)

متخصصان مراقبت‌های بهداشتی از سیستم‌های درجه‌بندی مختلف برای توصیف شدت زخم‌های فشاری استفاده می‌کنند. رایج‌ترین سیستم، درجه‌بندی EPUAP است.

زخم فشاری به چهار درجه مطابق با عمق آسیب، طبقه‌بندی می‌شوند. این طبقه‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را برای تسریع بهبودی تعیین کنند. با ‌این‌ حال باید تأکید کرد که در صورت وجود بافت نکروز، درجه‎بندی دقیق امکان‌پذیر نیست.

اگر زخم‌ بستر زود تشخیص داده شود و به‌درستی درمان شود، در عرض چند روز بهبود می‌یابد. اما ترمیم زخم بستری که در اثر درمان نشدن شدید شده است، ممکن است سال‌ها طول بکشد.

زخم بستر درجه ۱

زخم فشاری درجه یک، سطحی‌ترین و خفیف‌ترین مرحله است و لایه بالایی پوست فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این مرحله زخم هنوز باز نشده و ناحیه آسیب‌دیده بدون پارگی سطحی است.

علائم زخم بستر درجه ۱

• سوزش یا خارش خفیف
• سفت‌تر از بافت‌های اطراف است.
• رنگ ناحیه‌ آسیب‌دیده در افرادی که پوست روشن‌تری دارند، قرمز و در افرادی که پوست تیره‌تری دارند آبی یا بنفش است.
• رنگ ناحیه‌ی آسیب‌دیده پس از برداشتن فشاری که بیش از ۳۰ دقیقه اعمال شده است، قرمز یا تیره باقی می‌ماند. علت این اتفاق خون‌رسانی کمتر به این ناحیه است.
• اگر محکم فشار داده شود رنگ‌پریده نمی‌شود.
• در لمس دردناک باشد.
• دمای بیشتری نسبت به بافت‌های طبیعی اطراف دارند.

درمان زخم بستر درجه ۱

اولین و مهم‌ترین قدم برای درمان زخم بستر درجه ۱، برداشتن فشار از ناحیه است. هرگونه فشار اضافه یا بیش‌ازحد می‌تواند باعث پارگی سطح پوست در محل زخم شود.

موقعیت خود را تغییر دهید و از بالش و پتو اضافی به‌عنوان تکیه‌گاه استفاده کنید.

اگر زمان زیادی را در رختخواب می‌گذرانید، سعی کنید حداقل هر ۲ ساعت یک‌بار حرکت کنید. اگر نشسته‌اید، هر ۱۵ دقیقه یک‌بار حرکت کنید. ممکن است به کمک کسی برای حرکت و تغییر وضعیت نیاز داشته باشید.

همچنین تمیز و خشک نگه‌داشتن ناحیه آسیب‌دیده برای کاهش آسیب بافت مهم است. زخم را با آب و صابون ملایم بشویید و به‌آرامی خشک کنید.

در صورت نیاز از یک کرم مرطوب‌کننده مناسب جهت محافظت از ناحیه در برابر مایعات بدن استفاده کنید.

برای آن‌که پوستتان هیدراته بماند، میزان زیادی آب بنوشید. مواد غذایی سرشار از کلسیم، ویتامین A وC، پروتئین، آهن و روی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این غذاها به سلامت پوست کمک می‌کنند.

مدت‌زمان ترمیم

در صورت درمان زودهنگام، ایجاد زخم فشاری درجه ۱ می‌تواند در حدود ۳ روز بهبود یابد. در صورت بهبود نیافتن زخم، با پزشک خود مشورت کنید.

زخم بستر درجه ۲

در ناحیه دردناک پوست شما شکافی از لایه بالایی پوست (اپیدرم) تا بخشی از لایه زیرین (درم) باز شده است.

علائم زخم بستر درجه ۲

زخم بستر درجه ۲ ممکن است به‌صورت‌های زیر ظاهر شود:

• زخم باز و کم‌عمق
• یک تاول پر از سرم (مایع شفاف مایل به زرد) که ممکن است ترکیده باشد یا نباشد.

همچنین ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:

• ایجاد ترشح یا چرک در محل زخم
• درد
• بافت متورم، سخت یا قرمز اطراف زخم که نشان‌دهنده مرگ یا آسیب بافت است.

درمان زخم بستر درجه ۲

مشابه درمان زخم‌ بستر درجه ۱، زخم بستر درجه ۲ با برداشتن فشار از روی زخم درمان می‌شود. مراقبت‌های پزشکی برای درمان صحیح، ضروری است.

برای تمیز کردن زخم خود از محلول‌های شستشو زخم مناسب استفاده کنید.

پزشک برای خشک و تمیز نگه‌داشتن این ناحیه، پانسمان‌های پیشرفته زخم را به شما توصیه می‌کند. این پانسمان‌ها به جلوگیری از شدیدتر شدن زخم یا عفونی شدن آن کمک می‌کند.

از پزشک یا درمانگر خود بخواهید تا نحوه صحیح پانسمان کردن زخم را به شما آموزش بدهد.

تمیز کردن و تعویض پانسمان زخم ممکن است دردناک باشد. بنابراین با تجویز پزشک می‌توانید ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از پانسمان کردن، مسکن مصرف کنید.

نکته بسیار مهم این است که زخم را برای هرگونه علائم عفونت زیر نظر داشته باشید، ازجمله:

• بیشتر شدن درد
• چرک
• قرمزی پوست
• تب

مدت‌زمان ترمیم

بهبودی زخم فشاری درجه ۲ می‌تواند از ۳ روز تا ۳ هفته طول بکشد.

مراقبت های پرستاری برای جلوگیری از زخم بستر

• تغییر موقعیت هر ۲ ساعت ۱ بار
• در هر نوبت پوست بیمار کنترل می شود و فشار روی مناطق قرمز به حداقل می رسد
• پوست خشک و تمیز نگه داشته می شود
• پوست مرطوب می شود، اما مناطق مرطوب تا جاییکه سبب تحریک نشود کنترل می شود.
• از ماساژ بیش از حد اجتناب شود
• از تشک مواج باید استفاده کرد

همچنین ببینید: مراقبت از زخم فشاری و زخم بستر

زخم بستر درجه ۳

زخم‎‌‌هایی که تا درجه سوم پیشرفت کرده‌اند، به‌طور کامل از دو لایه بالایی پوست شکافته شده و به بافت چربی زیرین می‌رسند.

علائم زخم فشاری درجه ۳

زخم در این مرحله ممکن است شبیه یک سوراخ یا حفره باز باشد. بافت چربی احتمالاً قابل‌ مشاهده است، اما نباید عضله یا استخوان دیده شود.

در این مرحله، مهم است که به علائم عفونت توجه داشته باشید. این علائم شامل:

• بوی بد
• چرک
• سرخی
• لبه‌های قرمز
• گرما
• تغییر رنگ ترشحات

ممکن است بافت داخل یا اطراف زخم در اثر ایجاد بافت مرده سیاه باشد.

درمان زخم بستر درجه ۳

اگر زخم فشاری درجه ۳ دارید، باید فوراً تحت درمان پزشکی قرار بگیرید. این زخم‌ها به مراقبت و توجه بیشتری نیاز دارند.

پزشک شما ممکن است آنتی‌بیوتیکی را تجویز کند و بافت مرده را برای پیشگیری یا درمان عفونت از بین ببرد.

اگر بی‌حرکت هستید، پزشک ممکن است تشک یا تخت مخصوصی را برای کاهش فشار از روی ناحیه آسیب‌دیده توصیه کند.

زخم‌های این مرحله معمولاً حداقل به ۱ تا ۴ ماه زمان برای بهبودی نیاز دارند.

زخم بستر درجه ۴

زخم بستر درجه ۴ وخیم‌ترین مرحله است. این زخم‌ها از زیر چربی زیر‌جلدی به بافت‌های عمیق، ازجمله ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها گسترش می‌یابند. در موارد شدیدتر، آن‌ها می‌توانند تا غضروف یا استخوان گسترش یابند.

علائم زخم فشاری درجه ۴

در این مرحله خطر عفونت زیاد است.

• درد شدید
• ترشحات
• ماهیچه و گاهی اوقات استخوان قابل مشاهده است.
• گرما
• علائم شایع عفونت مانند بوی بد و چرک
• وجود بافت نکروز تیره (بافت مرده و سخت شده)

درمان زخم بستر درجه ۴

افراد مبتلا به زخم فشاری مرحله ۴ باید به بیمارستان منتقل شوند. این زخم‌ها نیاز به رسیدگی فوری دارند و پزشک احتمالاً جراحی را توصیه خواهد کرد.

مدت زمان بهبودی

این زخم ممکن است در مدت زمان ۳ ماه تا ۲ سال ترمیم شود.

زخم بستر غیرقابل درجه‌بندی

تشخیص این گروه از زخم‌های فشاری به علت آن‌که نمی‌توان انتهای آن را دید دشوار است. به دلیل پوشیده شدن روی زخم با بافت‌های زیر نمی‌توان درجه آن را تعیین کرد.

• اسلاف: بافت مرده‌ای که به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد، زرد، سبز یا خرمایی است.
• نکروز: پلاک سختی که به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد، خرمایی یا سیاه است.

پزشک شما تنها پس از پاک‌سازی زخم می‌تواند عمق آن را تعیین کند. اگر آسیب بافتی وسیعی وجود داشته باشد، باید با جراحی برداشته شود.

توجه داشته باشید که در نواحی خاصی از بدن، پوشش خشک و پایدار را نباید دست‌کاری کرد. این بافت نکروتیک خشک، لایه محافظ طبیعی بدن است.

زخم بستر مشکوک به آسیب عمیق بافتی (SDTI)

زخم‌های فشاری هستند که در بافت عمیق زیر پوست ایجاد شده و تشخیص عمق آن دشوار می‌باشد. در این ضایعه سطح پوست مانند زخم مرحله ۱ یا ۲ به ‌نظر می‌رسد. اما این نوع آسیب پوستی می‌تواند به‌سرعت به زخم بستر درجه ۳ یا ۴ تبدیل شود. ظاهر این ناحیه ممکن است به‌صورت پوست تغییر رنگ داده با رنگ‌های ارغوانی یا قهوه‌ای و یا به شکل تاول پر از خون باشد.

در این ناحیه ممکن است بافتی دردناک، سفت‌تر، حساس‌تر، گرم‌تر یا سردتر در مقایسه با بافت مجاور ایجاد شود.

پانسمان‌های مناسب برای درمان زخم بستر

برای درمان هرکدام از درجه‌های زخم بستر، پانسمان پیشرفته خاصی استفاده می‌شود. درواقع طیف وسیعی از پانسمان‌ها برای محافظت از زخم‌های فشاری و تسریع روند ترمیم زخم‌های فشاری با درجات مختلف وجود دارد. این پانسمان‌ها به‌ غیر جاذب، جاذب، مخصوص دبرید (دبریدمان)، خود چسبنده و انواع دیگر دسته‌بندی می‌شوند.

تعیین مناسب‌ترین پانسمان ضروری است و به محل و نوع زخم، مراقبت‌های بیمارستانی یا مدیریت محل سکونت، ترجیحات شخصی و توانایی مالی بیمار بستگی دارد.

پانسمان‎های مورد ‌استفاده در زخم بستر معمولاً انسدادی هستند تا زخم در محیط مرطوب، بهتر ترمیم شود. اگر زخم تمیز و خشک باشد، پانسمان‌های انسدادی معمولاً هر هفته تعویض می‌شوند و از تعویض مکرر اجتناب می‌شود. تعویض بیش‎از‎حد پانسمان باعث برداشتن سلول‌های سالم همراه با لایه‌ی دبرید شده می‌شود.

زخم‌هایی که ترشح دارند یا آلوده هستند، ممکن است نیاز به تعویض مکرر پانسمان داشته باشند. گاهی اوقات ممکن است هر چند ساعت یک‌بار پانسمان تعویض گردد. زخم‌های به‌شدت آلوده را می‌توان با روش درمانی فشار منفی درمان کرد.

پانسمان‌های قابل استفاده در زخم بستر یا زخم فشاری شامل موارد زیر می‌شوند:

• پانسمان‌های هیدروکلوئیدی

این پانسمان‌ها حاوی ژل مخصوصی هستند که رشد سلول‌های جدید پوست در زخم را تحریک می‌کند و درعین‌حال پوست سالم اطراف زخم را خشک نگه می‌دارد.

•  پانسمان آلژینات

این پانسمان‌ها از جلبک دریایی ساخته‌ شده‌اند و حاوی سدیم و کلسیم هستند که به روند ترمیم سرعت می‌بخشند.

•  پانسمان‌های حاوی نانوذرات نقره

در این پانسمان‌ها از خاصیت ضد ‌باکتریایی نقره برای از بین بردن آلودگی‌های زخم استفاده شده است.

•  پانسمان‌های دیگر

فوم‌ها، فیلم‌ها، الیاف ژل ‌شونده یا هیدروفیبر، ژل‌ها و پانسمان‌های ‌آنتی‌میکروبیال از دیگر انواع پانسمان‌های نوین مورد استفاده در زخم‌های فشاری هستند.

پانسمان‌های گازی برای پیشگیری یا درمان زخم فشاری توصیه نمی‌شوند.

پیشنهاد تریتا برای ترمیم زخم بستر

تریتا برای درمان درجات مختلف زخم بستر، استفاده از پانسمان‌های پیشرفته زیر را به شما توصیه می‌کند:

• زخم فشاری درجه ۱: اسپری آنتی سپتیک طباست و پانسمان طبافلکس
• زخم فشاری درجه ۲: پانسمان طبادرم یا طبادرم پلاس نقره
• زخم فشاری درجه ۳ و ۴: پانسمان طباگرن و طباگرن پلاس نقره
• زخم فشاری غیرقابل درجه‌بندی: هیدروژل آنتی سپتیک طباسپت (ژل ایکس)