نیش مار
سالانه بیش از ۵ میلیون نفر توسط مار های سمی گزیده می شوند که موجب مرگ ۱۲۵۰۰۰ نفر اغلب در آسیا و آفریقا می شود.گزیده شدن توسط نیش مار یک مشکل مهم است که باید آن را جدی بگیرید. اگرچه نیش برخی از مارها خطرناک نیستند و احتمالاً تنها باعث تورم می‌شوند، اما برخی دیگر از مارها سمی هستند که اگر به دقت و به سرعت درمان نشوند، می‌توانند منجر به مرگ شوند. در این مطلب از سایت تریتا قصد داریم تا به این مسئله بسیار مهم پرداخته و بیان کنیم در صورت گزش مار و ایجاد زخم ناشی از نیش مار باید به چه نکاتی توجه کنید.
پس با ما همراه باشید تا در رابطه با این مسئله صحبت کنیم.
نیش مار چیست؟
مارها یا برای گرفتن طعمه یا برای دفاع از خود نیش می‌زنند. اما از آن جایی که انواع مختلفی از مارها وجود دارند که شامل مارهای سمی و غیر‌سمی می‌شوند، زخم ایجاد شده توسط مارهای مختلف یکسان نیست.
گونه‌های مختلف مارها، حامل انواع مختلف سم هستند که دسته‌های اصلی آن‌ها عبارتند از:
- سیتوتوکسین‌ها: هر جا که نیش زده می‌شود، باعث تورم و آسیب بافتی می‌شوید.
- هموراژین: رگ‌های خونی را مختل می‌کند.
- نوروتوکسین‌ها: باعث فلج یا آسیب‌های دیگر به سیستم عصبی می‌شوند.
- میوتوکسین‌‌ها: عضلات را تجزیه می‌کنند.
آیا نیش مار خطرناک است؟
ممکن است پاسخ بدیهی به نظر برسد، اما دو نوع مار گزیدگی وجود دارد. این دو نوع شامل موارد زیر می‌شود:
- گزش خشک: این گزش زمانی اتفاق می‌افتد که مار هیچ سمی را با نیش خود آزاد نمی‌کند. این نوع گزش بیشتر در مارهای غیر سمی دیده می‌شوند.
- نیش‌های سمی: این گزش‌ها بسیار خطرناک‌تر هستند. آن‌ها زمانی رخ می‌دهند که مار در حین نیش زدن، سم منتقل می‌کند.
آیا مارهای سمی هنگام گاز گرفتن انتخاب می‌کنند سم خود را پخش کنند یا خیر؟ آن‌ها می‌توانند میزان سم تخلیه شده را نیز کنترل کنند.
۵۰ تا ۷۰ درصد از نیش مارهای سمی منجر به ایجاد سم یا مسمومیت می‌شود. نکته مهمی که باید بدانید این است هرگونه تأخیر در درمان پس از نیش مار سمی می‌تواند منجر به آسیب جدی یا حتی مرگ شود.
چه کسی بیشتر در معرض خطر نیش مار قرار دارد؟
بیش از ۹۵ درصد مار گزیدگی‌ها در مناطق گرمسیری یا کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد. افرادی که در جنوب آسیا، آسیای جنوب شرقی و آفریقای جنوبی زندگی می‌کنند، اکثرا تحت تأثیر نیش مارهای سمی قرار می‌گیرند، زیرا اغلب به خدمات مراقبت‌های بهداشتی مناسب یا داروهای ضد زهر دسترسی ندارند. نیش مار به ویژه در جوامع فقیر، اغلب در مناطق روستایی شایع است. افراد دارای مشاغل خاص نیز بیشتر در معرض خطر هستند، از جمله:
- کشاورزان
- گله داران
- ماهی گیران
- شکارچیان
همچنین ببینید: مراقبت پوست اطراف زخم
علائم نیش مار چیست؟
اگر مار شما را گزیده باشد، علائم شما بسته به نوع گزش متفاوت است. اگر گزش مار خشک باشد، احتمالاً فقط زخم ناشی از گزش تورم و قرمزی در ناحیه محل گزش دارید. اما اگر توسط مار سمی گاز گرفته شده باشید، علائم گسترده‌تری خواهید داشت که معمولاً شامل موارد زیر است:
- درد شدید
- سوزش در اطراف محل نیش زدگی
- قرمزی، تورم و آسیب بافتی یا تخریب کامل در ناحیه گزش
- لخته شدن خون و خون‌ریزی غیر طبیعی
- فشار خون پایین، بالا رفتن ضربان قلب و نبض ضعیف‌تر
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- سردرد
- سرگیجه
- تاری دید
- مشکل در تنفس
- افزایش تولید بزاق و عرق
- ضعف در عضلات و بیحسی در صورت یا اندام‌ها
مدیریت و درمان زخم ناشی از نیش مار
پس از نیش زدگی، اول از همه باید به دنبال مراقبت فوری پزشکی باشید. این به آن معنا است که در اسرع وقت با اورژانس تماس بگیرید، زیرا حتی اگر نیش در ابتدا آن قدر دردناک نباشد، باز هم باید با آن طوری رفتار کنید که انگار نیش سمی بوده و لازم است تا بیشترین تدابیر را در نظر بگیرید.
شناسایی صحیح مار می‌تواند به درمان کمک کند، اگر چه انجام این کار بسیار دشوار است. همچنین مطمئن شوید که مراحل زیر را فوراً انجام می‌دهید:
- هرگونه جواهر یا ساعت را از روی پوست بردارید، زیرا در صورت بروز تورم ممکن است باعث بروز مشکل شود.
- ناحیه گزش را در زیر قلب نگه دارید تا از انتشار سم در جریان خون جلوگیری شود.
- ساکت و آرام بمانید. حرکت زیاد باعث می‌شود که سم سریع‌تر در بدن پخش شود.
- زخم را با آب و صابون و یا محلول های آنتی سپتیک شستشو دهید.
- در حالی که همه این موارد اقدامات احتیاطی مفیدی هستند، اما درمان نهایی برای نیش مار، استفاده از پادزهر است. آگاهی از اندازه، رنگ و شکل مار می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا تشخیص دهد که کدام پادزهر برای آن موقعیت خاص مناسب است.
هنگام درمان زخم ناشی از نیش مار چه کارهایی نباید انجام دهید؟
نیش مار می‌تواند باعث وحشت افراد و انجام رفتارهای غیرمنطقی شود. با این وجود، موارد خاصی وجود دارد که باید بلافاصله پس از نیش مار از انجام آن‌ها خودداری کنید، از جمله این کارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مار را بلند نکنید و سعی نکنید آن را بگیرید یا بکشید، زیرا این کار می‌تواند باعث دوباره گاز گرفتن شما شود. نکته مهمی که باید بدانید این است که مارهای مرده نیز می‌توانند گاز بگیرند.
- از تورنیکت یا رگ‌بند سفت استفاده نکنید.
- به هیچ عنوان زخم را برش ندهید.
- سعی نکنید سم را خارج کنید.
- بر روی زخم یخ قرار ندهید و از آب استفاده نکنید.
- الکل مصرف نکنید.
- از نوشیدنی‌های حاوی کافئین خودداری کنید.
بعد از درمان نیش مار چه اتفاقی می‌افتد؟
در بیشتر موارد، شما باید حداقل ۲۴ تا ۴۸ ساعت در بیمارستان بمانید تا پزشکان بتوانند فشار خون و سلامت کلی شما را کنترل کنند. اگر فشار خون شما به زیر میزان مشخصی کاهش یابد، ممکن است به تزریق داروهای مختلف نیاز داشته باشید. اگر نیش باعث از دست دادن خون بیش از حد معمول شد، ممکن است تزریق خون نیز ضروری باشد.
از آن جایی که پادزهر‌ها دارای عوارض جانبی بالقوه است، شما باید تحت نظارت باشید. نکته مهمی که باید بدانید این است که به دلیل شرایط خاص پادزهر‌ها، فقط متخصصان آموزش دیده باید داروهای پادزهر را تجویز کنند. مدت زمان لازم برای بهبود کامل بستگی به نوع نیش مار دارد. در بیشتر موارد، کودکان می‌توانند در مدت یک تا دو هفته بعد از نیش زدگی، به روند عادی زندگی بازگردند.
از سوی دیگر روند درمان در بزرگ‌سالان بیش از سه هفته طول می‌کشد، اما ۲۵ درصد از بیماران از یک تا نه ماه زمان برای طی کردن دوره نقاهت نیاز دارند. درد و تورم از عوارض طولانی مدت شایع در محل گزش بر روی بدن است.
چگونه می‌توانید از نیش مار جلوگیری کنید؟
بسته به محل زندگی شما روش‌های مختلفی برای اجتناب از گزش مارها وجود دارد. با این حال اگر در قلمرو مارها هستید، لازم است تا به نکات مفیدی که برای جلوگیری از گزش مارها وجود دارد توجه کنید. این نکات شامل موارد زیر می‌شوند:
- همیشه مراقب باشید دست و پای خود را در کجا قرار می‌دهید. به فضاها و حفره‌های ناشناخته یا زیر اشیا دست نزنید چرا که ممکن است مار در زیر آن پنهان شده باشد.
- در مناطقی که ممکن است مار وجود داشته باشد، دراز نکشید و ننشینید.
- هنگام قدم زدن یا کار در مناطقی با پوشش گیاهی متراکم، چکمه‌های چرمی بلند بپوشید.
- سعی نکنید مارهای سمی را زندانی یا نگهداری کنید.
- اگر به کمپ می‌روید، حواس خود را به باتلاق‌ها و جاهای دیگر که مارها معمولاً در آن زندگی می‌کنند، جمع کنید.
- اگر با مار برخورد کردید، به آرامی از آن دور شوید و از دست زدن به آن خودداری کنید.
حرف آخر
در این مطلب از سایت تریتا به بررسی زخم ناشی از نیش مار پرداخته و بیان کردیم که پس از گزیده شدن توسط مار، برای درمان زخم باید به چه نکاتی توجه داشته باشید. رعایت نکات گفته شده در این مطلب به شما کمک می‌کند تا پس از گزیده شدن، بتوانید به بهترین شکل ممکن محل زخم را مدیریت کرده و جلوی اتفاقات بدتر را بگیرید. برای شستشو محل زخم می توانید از اسپری آنتی سپتیک طباسپت استفاده کنید.
همچنین ببینید : محصولات زخم