درمان سوختگی
سوختگی از جمله آسیب‌های شایعی است که تقریباً برای همه ما تا به این لحظه پیش آمده است. ولی در وهله اول مهم‌ترین مسئله نحوه برخورد با این زخم سوختگی‌ها به حساب می‌آید. پس از سوختگی باید از روش‌های مناسب برای درمان آن استفاده کرد تا در صورت امکان کمترین آثار و نشانه‌ای از زخم سوختگی برجای بماند و زیبایی ظاهری پوست احیاء شود.
درمان زخم سوختگی با توجه به شدت آن باروش‌های مختلفی انجام می‌گیرد.
انواع سوختگی
قبل از بررسی روش های درمان سوختگی، بهتر است با انواع سوختگی آشنایی داشته باشیم.
سوختگی حرارتی
یکی از شایع‌ترین انواع سوختگی، سوختگی حرارتی است که به علت حرارت زیاد،تماس با فلزات داغ، بخار یا شعله‌های آتش و مایعات داغ ایجاد می‌شود. این منابع می‌توانند دمای پوست را به سرعت بالا برده و سلول‌های پوست را نابود کنند. در موارد شدید این سوختگی منجر به مرگ فرد خواهد شد.
سوختگی شیمیایی
این نوع سوختگی به علت تماس با انواع اسیدها، مواد شیمیایی و محلول‌های شوینده قوی ایجاد می‌شود. برخی از لوازم آرایشی و پاک کننده‌ها به علت فاسد بودن یا استفاده نادرست از آنها، سبب سوختگی شیمیایی می‌شوند.
سوختگی تابشی (پرتویی)
در مجاورت امواج مضر قرار گرفتن در مدت زمان طولانی، سبب سوختگی تابشی می‌شود. این امواج می‌توانند اشعه ایکس، اشعه ماوراءبنفش و اشعه‌های پرتو درمانی باشند. سوختگی تابشی بیشتر به علت پرتوهای قوی یا مواد رادیواکتیو ناشی از روش‌های درمانی سرطان ایجاد می‌گردد.
سوختگی الکتریکی
این سوختگی‌ها از بقیه موارد سوختگی کمتر رخ می‌دهند. در صورت وخامت سوختگی الکتریکی، درمان سوختگی کمی دشوارتر می‌شود. زمانی که بدن با برق در تماس باشد، سوختگی الکتریکی ایجاد می‌شود. با توجه به میزان الکتریسیته وارد شده به بدن، شدت سوختگی الکتریکی متفاوت است.
شدت سوختگی
به طور کلی از نظر شدت و عمق، سوختگی به سه درجه تقسیم می‌شود که شیوه برخورد با هر یک از آنها متفاوت است. شدت سوختگی یا درجه سوختگی با توجه به مدت زمان تماس منبع سوختگی با پوست و قدرت منبع سوختگی متفاوت است.
سوختگی درجه یک یا سوختگی سطحی
در این نوع سوختگی، فقط سطحی‌ترین لایه پوست یا اپیدرم آسیب می‌بیند. با علائمی مانند تورم،قرمزی،التهاب ایجاد حساسیت و درد در محل آسیب دیده مشهود است.
سوختگی درجه یک یک اتفاق شایع و دردناک خانگی خصوصاً برای کودکان و بزرگسالان است. آنها اغلب هنگامی اتفاق می افتند که شخصی چیز گرم را لمس کند ، مانند اجاق گاز یا صاف کننده مو.
ماندن بیش از حد طولانی در آفتاب بدون ضد آفتاب و یا سایر محافظت کننده ها نیز یکی از دلایل عمده سوختگی درجه یک است. با این حال محققان گزارش می کنند که ۸۰ درصد سوختگی ها که در کودکان خردسال تأثیر می گذارد ناشی از برخورد تصادفی با مایعات یا اشیاء داغ است.
علائم زخم سوختگی درجه یک چیست؟
سوختگی های درجه یک خیلی بزرگ نیستند و معمولاً به عنوان یک قسمت از پوست به صورت خشک و قرمز وجود دارند.
به طور معمول ، سوختگی درجه یک پوست را نمی شکند و باعث شکل گیری تاول ها می شود.شناخته شده ترین و شایع ترین علامت سوختگی درجه یک پوست قرمز است.علائم دیگر عبارتند از:
- درد در منطقه سوخته ، که به مدت ۲-۳ روز ادامه دارد.
- پوستی که ممکن است در لمس حساس باشد.
- ورم
- پوست خشک
- خارش
- تغییر موقتی در رنگ پوست ناشی از لایه برداری
سوختگی درجه دو
این نوع سوختگی، دو لایه سطحی پوست شامل اپیدرم و درم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سوختگی درجه دوم با تشکیل تاول همراه است و گاهی از محل زخم، مایعاتی ترشح می‌شود. در این درجه از سوختگی ممکن است اسکار تشکیل شود.
پزشکان با توجه به میزان آسیب هایی که به پوست و بافت اطرافشان وارد می شود، سوختگی ها را طبقه بندی می کنند.
- سوختگی های درجه اول به طور کلی جزئی بوده و تنها بر روی لایه بیرونی پوست تأثیر می گذارند. سوختگی های درجه اول شایع ترین نوع سوختگی هستند. بیشتر آفتاب سوختگی ها در این دسته قرار می گیرند.
- سوختگی های درجه دوم سوختگی های جدی تری هستند که بر لایه بیرونی پوست و لایه بعدی، یعنی درم تاثیر می گذارند. درمان سوختگی های درجه ۲ بیشتر طول می کشد و مشکل جدی تری هستند.
- سوختگی های درجه سوم مهم ترین نوع سوختگی هستند. آنها بر روی هر دو لایه پوست تأثیر می گذارند و ممکن است بر سایر بافت ها مانند غدد عرق نیز اثر گذاشته باشند. سوختگی های درجه سوم معمولا به پیوند پوست نیاز دارند.
- سوختگی های درجه ۲ می توانند نسبتا جزئی باشند، مانند سوختگی ناشی از اجاق گاز یا اتو که به پوست عمیق تر می رسند. همچنین سوختگی های درجه دو می توانند بسیار جدی و حتی تهدید کننده زندگی باشند.
سوختگی درجه دوم خطرناک تر هستند، اگر:
- روی مناطق بزرگی از بدن تاثیر بگذارند.
- بر روی مفاصل، صورت یا دست ها قرار گیرند.
- بر روی اندام تناسلی یا باسن قرار گیرند.
- در افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف رخ دهند، مانند افرادی که برای سرطان تحت شیمی درمانی قرار می گیرند.
- سوختگی های درجه ۲ می تواند عفونت های جدی ایجاد کنند، به خصوص اگر قسمت های زیادی از بدن را پوشش دهند و یا اگر فرد درمان مناسب دریافت نکند.
علت سوختگی درجه ۲
منابع فیزیکی حرارت مانند خورشید و اجاق گاز، می توانند سوختگی های درجه ۲ را ایجاد کنند. برخی از مواد شیمیایی، از جمله سفید کننده ها و دیگر محصولات تمیز کننده نیز می توانند باعث سوختگی شوند.
برخی از علل رایج سوختگی درجه ۲ عبارتند از:
- آفتاب سوختگی شدید، مانند زمانی که فردی با پوست بسیار نازک برای مدت زمان طولانی در مقابل خورشید قرار می گیرد
- حوادثی که با اجاق و فر گاز رخ می دهند
- قرار گرفتن در معرض آتش
- تماس با آب جوش
- جراحات تصادفی دلیل رایجی برای سوختگی های درجه ۲ هستند. به عنوان مثال ممکن است کودک دست خود را بر روی اجاق داغ قرار دهد.
- سوء استفاده عمدی، مانند حملات اسیدی نیز می تواند باعث سوختگی های درجه دوم شود.
علائم سوختگی درجه دو
هر گونه سوختگی جدی، به ویژه در بخش های وسیعی از بدن، نیازمند مراجعه به پزشک دارد.
بعضی از علائم رایج سوختگی درجه دوم عبارتند از:
- زخم مرطوب
- تاول
- سوختگی با الگوی نامنظم
- درد شدید یا حساسیت پوست
- پوستی که سفید، قرمز بسیار تیره یا قهوه ای بسیار تیره است
فردی که پس از سوختگی دچار تب شده و یا احساس ناخوشی می کند، ممکن است عفونت داشته باشد.
تشخیص سوختگی درجه ۲
پزشک یا متخصص زخم می تواند با نگاه به زخم درجه ی آن را تشخیص دهد. پزشک سوالاتی در مورد اینکه چه چیزی باعث سوختگی شده است، و همچنین اینکه آیا فرد دارای شرایط دیگر پزشکی است، می پرسد.
در برخی موارد پزشک همچنین درصد سوختگی بدن را برآورد می کند، زیرا این عامل می تواند به ارزیابی خطر ایجاد عفونت و عوارض جدی کمک کند.
درمان سوختگی درجه دو
در حالی که فرد منتظر دریافت کمک های پزشکی است، انجام مراحل زیر ممکن است کمک کننده باشد:
- سوختگی درجه ۲ هرگونه لباس، زیورآلات یا اشیاء دیگری که روی سوختگی قرار دارند را بردارید. ممکن است این اجسام داغ باشند و به سوزاندن بیشتر پوست و افزایش شدت سوختگی منجر شوند. اگر بدون آسیب رساندن به پوست، بیرون آوردن لباس ممکن نیست، آن را رها کنید.
- سوختگی درجه ۲ سوختگی را با قرار دادن زیر آب روان سرد و نه یخ خنک کنید. بر روی سوختگی از یخ استفاده نکنید.
- سوختگی درجه ۲ برای جلوگیری از کمبود آب، مقدار زیادی آب یا مایعات الکترولیت بنوشید.
- سوختگی درجه ۲ سوختگی را با گاز یا پانسمان آزاد بپوشانید. پانسمان را محکم نکنید، زیرا این امر می تواند گردش خون را قطع کند.
سوختگی درجه سه
سوختگی درجه سوم هر ۳ لایه پوست را شامل می شود.(لایه‌های اپیدرم، درم و هایپودرم)این نوع سوختگی ممکن است به تاندون و استخوان رسیده باشدو احتمالاً بافت در محل آسیب دیده به رنگ سیاه‌و یا قهوه‌ای تغییر رنگ پیدا خواهد کرد. در سوختگی های درجه ۳ نیز احتمال ایجاد اسکار وجود دارد.
سوختگی درجه ۳ به سوختگی با ضخامت کامل گفته می شود ؛ این نوع سوختگی ، لایه بیرونی پوست (اپیدرم) و کل لایه زیر آن (درم) را از بین می برد.
چه چیزی باعث سوختگی درجه ۳ می شود؟
در بیشتر موارد ، سوخگتی درجه سه با ضخامت کامل به دلایل زیر به وجود می آید :
- یک مایع بسیار داغ
- پوستی که برای مدت طولانی با یک ماده داغ در تماس است
- شعله های آتش
- یک منبع الکتریکی
- یک منبع شیمیایی
علائم سوختگی درجه سه چیست؟
موارد زیر رایج ترین علائم سوختگی درجه ۳ با ضخامت کامل است ؛ با این وجود ، ممکن است هر فردی علائم متفاوتی را تجربه کند ، این علائم شامل :
- پوست خشک و چرم مانند
- پوست سیاه ، سفید ، قهوه ای یا زرد
- تورم
- عدم وجود درد به دلیل از بین رفتن انتهای اعصاب
روند بهبودی زخم سوختگی درجه سه ، در صورتی که مراقبت های پزشکی انجام نگیرد می تواند بسیار کند و نامناسب باشد ؛ از آنجا که اپیدرم و فولیکول های مو از بین می روند ، پوست جدید رشد و نمو نخواهد کرد .
علائم سوختگی درجه سوم ممکن است شبیه سایر شرایط یا مشکلات پزشکی باشد ؛ برای تشخیص این درجه از سوختگی بهتر است با پزشک مشورت شود . سوختگی درجه سه همواره باید بلافاصله در بخش اورژانس تحت درمان قرار بگیرد ؛ ممکن است برای درمان بیشتر نیاز به انتقال به مرکز سوختگی داشته باشید.
درمان سوختگی درجه سه
بر اساس موارد زیر ، درمان قطعی زخم سوختگی درجه ۳ با ضخامت کامل توسط پزشک معالج مشخص می شود :
- سن بیمار ، سلامتی کلی ، سابقه ی پزشکی
- میزان سوختگی
- محل سوختگی
- علت سوختگی
- تحمل بیمار در برابر داروهای خاص و روش های درمانی
- نظر یا اولویت والدین (اگر بیمار زیر سن قانونی باشد)
درمان زخم سوختگی درجه سه با ضخامت کامل بستگی به شدت سوختگی دارد ؛ شدت سوختگی با مقداری از سطح بدن که تحت تاثیر قرار گرفته است مرتبط بوده و توسط پزشک تخمین زده می شود . درمان سوختگی درجه سه ممکن است موارد زیر را شامل شود :
- تمیز کردن زود هنگام و برداشتن پوست و بافت مرده از ناحیه ی سوخته ؛ این روند می تواند در یک وان مخصوص در بیمارستان و یا به وسیله ی عمل جراحی انجام گیرد .
- مایعات داخل وریدی (IV) حاوی الکترولیت
- در صورتی که بیمار مبتلا به عفونت شود ، آنتی بیوتیک داخل وریدی (IV) یا آنتی بیوتیک خوراکی
- پمادها یا کرم های آنتی بیوتیکی
- محیطی گرم و مرطوب برای سوختگی
- مکمل های غذایی و رژیم غذایی پر پروتئین
- پیوند پوست (ممکن است برای بسته شدن ناحیه زخم لازم باشد)
- نو سازی عملکردی و ظاهری
- واکسن کزاز برای سوختگی درجه ۳
عوارض سوختگی
برخی سوختگی‌های سطحی عوارضی به دنبال ندارند. اما سوختگی‌های حادتر عوارضی دارند که باید با آگاهی، نسبت به درمان این زخم‌ها اقدام نمود.
عفونت از شایع‌ترین عوارض سوختگی در بدن افراد است. اگر سوختگی‌ها سبب ایجاد زخم‌های باز شوند، با ورود باکتری‌ها و میکروب‌ها به داخل زخم عفونت ایجاد می‌شود. عفونت حاصل از سوختگی ممکن است خفیف یا شدید باشد که باید هر چه سریع‌تر به درمان عفونت اقدام نمود تا موجب وارد شدن عفونت به خون فرد و ایجاد عوارض خطرناک‌تر نشود.
کاهش آب و املاح بدن، کاهش دمای بدن، انقباض پوست، صدمه‌های عضلانی ، ماهیچه‌ای و استخوانی، مشکلات افسردگی و ناراحتی‌های روحی و روانی از دیگر عوارض سوختگی هستند.
همچنین ببینید: بررسی علت توقف درمان زخم یا کندی روند بهبود آن ها
اقدامات اولیه پس از سوختگی شدید
اقدامات اولیه سوختگی درجه ۱
ابتدا روند پیشرفت زخم را متوقف کنید و محل زخم را از عامل سوختگی درجه ۱ را حفظ کنید و ناحیه آسیب دیده را در معرض جریان آب خنک قرار دهید. همچنین می‌توانید از محصولات پیشرفته ترمیم زخم برای پانسمان سوختگی استفاده کنید.از پانسمان های سنتی و پنبه به علت چسبندگی به سطح زخم سوختگی استفاده نکنید.
اقدامات اولیه سوختگی درجه ۲
در این نوع سوختگی درجه ۲ ۱۰ تا ۱۵ دقیقه محل سوختگی را زیر آب خنک نگه دارید و با محلول آنتی سپتیک شستشو دهید سپس با یک گاز استریل خشک کنید. همچنین می‌توانید از کارشناسان تریتا کمک گرفته و از پانسمان‌های پیشرفته ترمیم زخم استفاده کنید.
اقدامات اولیه برای درمان سوختگی درجه ۳
در اسرع وقت بیمار را به بیمارستان منتقل کنید تا به صورت اورژانسی توسط پزشک برسی شود و اقدامات اولیه برای درمان زخم سوختگی انجام شود.
در ادامه در مورد چند نمونه از سوختگی‌های متداول و اقدامات اولیه جهت کاهش عوارض آنها توضیح داده شده است.
روش های درمان زخم سوختگی
روش‌های درمانی مناسب برای زخم سوختگی شامل استفاده از پانسمان‌های نوین، ، دبریدمان ، تجویز آنتی بیوتکی ، پیوند پوست و … است.
پانسمان های پیشرفته برای ترمیم سوختگی
سوختگی را می‌توان با استفاده از پانسمان‌های پیشرفته ترمیم زخم تریتا درمان نمود. این پانسمان‌ها به علت دارا بودن ویژگی‌های منحصر به فرد برای درمان ناشی از زخم سوختگی مناسب هستند. استفاده از این پانسمان‌ها در کنار مصرف داروهای تجویزی از سوی پزشک، سبب بهبود و ترمیم زخم سوختگی می‌شوند.
برای شستشو محل سوختگی می توان از محلول آنتی سپتیک طباسپت استفاده کرد که دارای اثر آنتی میکروبیال سریع ، طولانی مدت با طیف اثر گسترده بوده و باعث پیشگیری و یا درمان عفونت می شود.
ژل ایکس طباسپت به دلیل دارا بودن مقدار زیادی آب و اثر خنک کنندگی سبب رطوبت رسانی و کاهش درد و سوزش بیمار می شود.
پانسمان ورقه‌ای طبابرن به طور خاص برای درمان زخم های سوختگی طراحی شده است. این پانسمان از کلاژن و نانوذرات طلا تشکیل شده است. کلاژن بافت پوست انسان را شبیه سازی می‌کند. نانوذرات طلا اثرات آنتی‌اکسیدانی فوق‌العاده‌ای از خود نشان داده است و موجب کاهش التهاب زخم می‌گردد.
ترکیب این دو ماده در این پانسمان سبب افزایش رشد و تکثیر سلول‌ها در ناحیه زخم شده و روند ترمیم زخم را سرعت می‌بخشد. همچنین استفاده از پانسمان طبابرن برای جلوگیری از ایجاد اسکار نتیجه‌بخش است.
سخن پایانی
زخم‌های سوختگی باید سریع مداوا شوند و نباید نسبت به آنها بی‌توجه بود. اقدامات و پیشگیری‌های لازم به درمان زخم سوختگی کمک کرده و از ایجاد عفونت جلوگیری می‌کنند.