بیماری جذام
بیماری هانسن (Hansen) که به عنوان جذام شناخته می شود عفونتی ست که توسط باکتری کند رشدی به نام مایکو باکتریوم لپرا (Mycobacterium leprae) ایجاد می شود.
این بیماری می تواند برروی اعصاب،پوست،چشم ها و پوشش بینی (مخاط بینی) تاثیربگذارد.باتشخیص ودرمان به موقع می توان این بیماری را درمان کرد.افراد مبتلا به بیماری هانسن می توانند درطول درمان وپس ازدرمان به کار و زندگی فعال خود ادامه دهند.
زمانی ازجذام به عنوان یک بیماری بسیارمسری وویرانگر می ترسیدند،اما اکنون می دانیم که به راحتی گسترش نمی یابد ودرمان های بسیار متنوعی دارد.
جذام چیست؟
بیماری هانسن یا جذام عفونتی است که توسط باکتری مایکوباکتریوم لپرا ایجاد می شود.این باکتری ها بسیارکند رشد می کنند وممکن است تا ۲۰ سال طول بکشد تاعلائم عفونت ظاهر شود.
این بیماری می تواند اعصاب،پوست،چشم ها و پوشش بینی (مخاط بینی) رادرگیرکند.باکتری ها به اعصاب حمله می کنند که می تواند زیرپوست را متورم کند.این مسئله می تواند باعث شود که نواحی آسیب دیده توانایی حس لمس ودرد را ازدست بدهند که می تواند منجربه آسیب هایی مانند بریدگی وسوختگی شود.
معمولا پوست آسیب دیده به دو شکل زیر تغییررنگ میدهد:
- روشن تر یا تیره ترمی شود،اغلب خشک یا پوسته پوسته،با ازدست دادن احساس
- به دلیل التهاب قرمزمی شود
آسیب عصبی درصورت عدم درمان می تواند منجربه فلج دست وپا شود.درموارد بسیارپیشرفته،ممکن است فرد به دلیل عدم احساس صدمات متعددی داشته باشد ودرنهایت بدن انگشتان آسیب دیده رابه مرور زمان دوباره جذب کند ودرنتیجه انگشتان دست و انگشتان پا ازدست بروند.
اگراعصاب صورت تحت تاثیرقراربگیرند،ممکن است زخم قرنیه وکوری نیز رخ دهد.سایر علائم بیماری پیشرفته هانسن ممکن است شامل ازدست دادن ابروها وتغییرشکل ظاهر بینی -ناشی از آسیب به تیغه ی بینی-باشد.
تشخیص و درمان به موقع معمولا ازناتوانی ناشی از این بیماری جلوگیری می کند وافراد مبتلا بی این بیماری می توانند به کارخود ادامه دهند وفعالیت روزاهنه ی خودرا داشته باشند.
پس ازشروع درمان،فرد دیگر مسری نیست.بااین حال،بسیار مهم است که کل دوره ی درمان را طبق دستورپزشک به پایان برسد.
هرسال حدود ۱۵۰ نفر درایالات متحده و ۲۵۰۰۰۰ نفردرسراسر جهان به این بیماری مبتلا می شوند.
درگذشته،ازبیماری هانسن به عنوان یک بیماری بسیارمسری وویرانگر می ترسیدند،اما اکنون می دانیم که شیوع راحتی ندارد وپس از شناسایی به راحتی قابل درمان است.اما هنوز تعصب زیادی درمورداین بیماری باقی مانده است ومبتلایان با آن در بسیاری از مناطقی که این بیماری دیده می شود منزوی وموردتبعیض قرار می گیرند.
تعهد مستمر به مبارزه با باورهای اشتباه ازطریق آموزش وبهبود دسترسی به درمان منجربه ایجاد جهانی عاری ازاین بیماری کانلا قابل درمان خواهدشد.
علائم و نشانه های جذام
علائم عمدتا روی پوست،اعصاب وغشاهای مخاطی تاثیر می گذارند.
برخی ازعلائم آسیب به پوست:
- لکه های تغییر رنگ داده شده ی پوست،معمولا مسطح که ممکن است بی حس شده ومحو شده باشند(نازک تر از پوست اطراف)
- برجستگی (ندول) روی پوست
- پوست ضخیم،سفت یا خشک
- زخم بدون درد درکف پا
- تورم یا توده های بدون درد روی صورت یا لاله ی گوش
- ریزش ابرو یا مژه
- برخی ازعلائم ناشی از آسیب به اعصاب:
- بی حسی نواحی آسیب دیده ی پوست
- ضعف یا فلج عضلانی (به ویژه در دست ها وپاها)
- یزرگ شدن اعصاب (به ویژه اعصاب اطراف آرنج،زانوها و کناره های گردن)
- مشکلات چشمی که ممکن است منجربه کوری شود(زمانی که اعصاب صورت تحت تاثیر قرار می گیرند)
یک ضایعه ی بزرگ وتغییررنگ درقفسه یسینه ی فرد مبتلا به بیناری هانسن اعصاب بزرگ شده درزیر پوست ولکه های پوستی مایل به قرمزتیره که روی اعصاب تحت تاثیر باکتری روی قفسه ی سینه بینار قرارگرفته است.این پچ پوستی هنگام لمس بی حس بود.
برخی از علائم ناشی ازبیماری درغشاهای مخاطی:
- گرفتگی بینی
- خونریزی بینی
ازآنجایی که بیماری جذام اعصاب را تحت تاثیر قرار می دهد،ممکن است از دادن حس رخ دهد.هنگامی که این اتفاق می افتد،ممکن است آسیب هایی چون سوختگی احساس نشود وموردتوجه قرارنگیرد. ازآنجایی که درد که هشداری درمورد وجود آسیب به بدن است احساس نمی شود،ضروری ست که جهت جلوگیری از ایجاد آسیب به نواحی آسیب پذیر بدن احتیاط بیشتری شود.
اگربیملاری جذام درمان نشود،علائم پیشرفته می تواند شامل مواردزیرباشد:
- فلجی دست یا پا
- کوتاه شدن انگشت های دست وپا به دلیل بازجذب
- زخم های مزمن غیرالتیام بخش درپاهاکوری
- ریزش ابرو
- تغییر شکل بینی
- عوارض دیگری که ممکن است گاهی رخ دهند عبارتنداز:
- اعصاب حساس یا درناک
- قرمزی و درد در اطراف ناحیه ی آسیب دیده
- احساس سوزش درپوست
- تشخیص و درمان
علائم بیماری جذام
بیماری جذام را می توان باظاهر لکه های پوستی که ممکن است روشن تر یا تیره تر ازپوست معمولی به نظربرسند تشخیص داد.گاهی اوقات ممکن است رنگ نواحی آسیب دیده ی پوست مایل به قرمز باشد.ازدست دادن احساس در این لکه های پوستی شایع است.
برای تایید تشخیص،پزشک نمونه ای ازپوست یا عصب بیماررا (ازطریق بیوپسی پوست یا عصب)گرفته تا باکتری ها زیرمیکروسکوپ تشخیص داده شود.همچنین ممکن است آزمایش هایی رابرای رد سایر بیماری های پوستی مشابه انجام دهد.
درمان جذام
بیماری جذام باترکیبی از آنتی بیوتیک ها درمان می شود.به طور معمول ۲ یا ۳ آنتی بیوتیک به طورهمزمان استفاده می شود.این استراتژی به جلوگیری از ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی توسط باکتری ها کمک می کند که درغیراینصورت ممکن است به دلیل طولانی شدن درمان رخ دهد.
درمان معمولا بین یک تا دوسال طول می کشد.اگر درمان طبق دستور کامل شود،بیماری قابل درمان است.
اگر تحت درمان بیماری جذام هستید مهم است:
درصورت احساس بی حسی یا ازدست دادن احساس درقسمت های خاصی ازبدن یا لکه هایی روی پوست به پزشک خود اطلاع دهید.ممکن است این اتفاق به دلیل آسیب عصبی ناشی از عفونت ایجادشود.اگر بی حسی و ازدست دادن احساس دارید،برای جلوگیری از آسیب هایی مانند سوختگی وبریدگی که ممکن است رخ دهد،مراقب باشید.
آنتی بیوتیک هارا تازمانی که پزشکان بگوید درمان شما کامل شده است مصرف کنید.اگر درمان زودترمتوقف شود،ممکن است باکتری ها دوباره شروع به رشد کنند ودوباره بیمارشوید.
اگر لکه های پوستی آسیب دیده قرمز ودردناک شدند،اعصاب متورم یا دردناک شدند یا دچار تب شدید به پزشک خوداطلاع دهید،زیرا ممکن است این ها عوارض بیماری هانسن (جذام) باشند که ممکن است نیاز به درمان شدیدتر با داروهایی داشته باشید که می توانند التهاب را کاهش دهند.
درصورت عدم درمان،آسیب عصبی می تواند منجربه فلجی دست ها وپاها شود.درمواردبسیارپیشرفته ممکن است فرد به دلیل کمبود حس صدمات متعددی داشته باشد ودرنهایت بدن،انگشتان آسیب دیده را به مرورزمان بازجذب کند و درنتیجه انگشتان پا و انگشتان دست ازبین بروند.
ضمنا ممکن است درصورت آسیب دیدن اعصاب صورت زخم قرنیه یا کوری -به دلیل ازدست دادن حس قرنیه چشم-رخ دهد.
سایر علائم جذام پیشرفته ممکن است شامل ازدست دادن ابروها وتغییرشکل بینی-ناشی از آسیب به تیغه ی بینی-باشد.
آنتی بیوتیک هایی که درطول درمان استفاده می شوند،باکتری های عامل جذام راازبین می برند.اما درحالی که درمان می تواند بیماری را درمان کرده و ازبدتر شدن آن جلوگیری کند،آسیب های عصبی یا تغییر شکل های فیزیکی را که قبل از تشخیص بیماری و شروع درمان اتفاق افتاده اند را نمی تواند معکوس کند.
بنابراین بسیار مهم است که بیماری دراسرع وقت،قبل از بروز هرگونه آسیب عصبی دائمی،تشخیص داده شود.
انتقال جذام
چگونه افراد به بیماری جذام مبتلا می شوند؟
دقیقا مشخص نیست که بیماری جذام چگونه بین افراد پخش می شود.درحتا حاضر دانشمندان فکر می کنند که ممکن است انتقال زمانی اتفاق بیفتد که یک فردمبتلا به بیماری سرفه یا عطسه کندویک فردسالم قطرات حاوی باکتری را تنفس کند.
برای ابتلا به این بیماری،تماس طولانی(ماه ها) ونزدیک بافردمبتلا به جذام درمان نشده لازم است.
شما با تماس اتفاقی با فردی که بیماری هانسن دارد نمی توانید به جذام مبتلا شوید مانند:
- دست دادن یا درآغوش گرفتن
- کنار هم نشستن (مانند دراتوبوس)
- کنار هم نشستن برای غذاخوردن
همچنین این بیماری دردوران بارداری ازمادر به جنین او منتقل نمی شود.همچنین ازطریق تماس جنسی نیز منتقل نمی شود.
به دلیل رشد آهسته ی باکتری ها ومدت زمان طولانی ای که تا ایجاد علائم بیماری طول می کشد ،اغلب پیداکردن منبع عفونت بسیاردشوار است.
درجنوب ایالات متحده،برخی از آرمادیل ها(نوعی گورکن زره دار)به طور طبیعی با باکتری هایی که باعث بیماری جذام در افراد می شوند آلوده می شوند وممکن است بتوانند آن را به انسان انتقال دهند بااین حال خطر بسیارکم است واکثر افرادی که با آرمادیلوس تماس دارند،بعیداست که به بیماری هانسن مبتلا شوند.
به دلیل رعایت شرایط عمومی سلامت،تاحدامکان ازتماس با آرمادیلوها(نوعی گورکن) خودداری کنید.اگربایک آرمادیلو تماس داشتید و نگران اتلا به بیماری جذام هستید،باپزشک صحبت کنید.پزشک به مرور زمان شمارا ارزیابی می کند ومعاینات پوستی دوره ای را دردستورکارقرار می دهد تا ببیند آیا به این بیماری مبتلا شده اید یاخیر.
چه کسی در معرض خطر ابتلا به بیماری جذام است؟
سراسر جهان حدود ۲ میلیون نفر درنتیجه ی بیماری جذام معلولیت دائمی دارند.به طور کلی خطر ابتلا به بیماری هانسن برای بزرگسالان بسیارکم است.به این دلیل که بیش از ۹۵ درصد از همه ی افراد دربرابر این بیماری مصونیت طبیعی دارند.
اگردرکشوری زندگی می کنید که این بیماری در آن شیوع دارد،ممکن است درمعرض خطر ابتلا باشید.کشورهایی که بین سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ بیش از ۱۰۰۰ مورد جدید از بیماری هانسن را به سازمان جهانی بهداشت گزارش کرده اند عبارتند از:
- آفریقا: جمهوری دموکراتیک کنگو،اتیوپی،ماداگاسکار،موزامبیک،نیجریه،جمهوری متحد تانزانیا
- آسیا: بنگلادش،هند،اندونزی،میانمار،نپال،فیلیپین،سریلانکا
- آمریکا: برزیل
همچنین درصورت تماس طولانی مدت باافرادی که بیماری جذام درمان نشده داشتند،ممکن است درمعرض خطرباشید.اگر آنها درمان نشده باشند،می توانید به باکتری هایی که باعث بیماری می شوند،آلوده شده باشید.بااین حال،بیماران به محض شروع درمان، دیگر قادر به گسترش بیماری نیستند.